Als je op dit moment te maken hebt met een gezwollen vagina of vulva, is het begrijpelijk dat je vragen hebt, en een heleboel zelfs. Het hebben van gezwollen, geïrriteerde schaamlippen kan namelijk een bijzonder onaangename en vervelende ervaring zijn.

Helaas is er geen pasklaar antwoord op de belangrijkste vraag waarom je gezwollen schaamlippen hebt. Het antwoord hangt namelijk af van de oorzaak.

In deze blogpost ontdek je de mogelijke oorzaak van de gezwollenheid en wanneer je al dan niet naar de dokter moet.

1. Tampons of maandverband met parfum

Sommige tampons en maandverbanden vallen bij veel vrouwen vaak uit gratie omdat ze onnodige geurstoffen in je vagina brengen. 

Volgens dermatologen kun je last krijgen van geïrriteerde schaamlippen door de geur in deze producten, wat naast zwelling kan leiden tot huiduitslag, een overmatig droge huid die gaat schilferen of zelfs barsten.

Ik raad je dan ook aan om zo snel mogelijk te stoppen met het gebruik van geparfumeerde tampons en maandverband en te kijken of de zwelling vermindert. 

Als je geen geparfumeerde tampons of maandverband meer gebruikt en de zwelling langer dan een dag aanhoudt, is het tijd om naar de dokter te gaan. Idem dito als je het gevoel hebt dat je symptomen erger worden.

2. Geparfumeerd wasmiddel

Wasmiddel lijkt onschuldig, maar het kan de tere huid van je vulva, inclusief je schaamlippen en clitoris, flink beschadigen. Sommige wasmiddelen bevatten geurstoffen die je vulva kunnen irriteren en zelfs contactdermatitis kunnen veroorzaken.

Naast zwelling kan je ook last krijgen van uitslag, blaren, jeuk, een droge huid en een branderig of prikkend gevoel daar beneden.

Als je kunt, doe dan nu meteen je ondergoed uit. En – toegegeven, dit is vervelend – was je ondergoed opnieuw met een geurvrij, zacht wasmiddel. 

De zwelling zou vrij snel moeten verdwijnen als je stopt met het gebruik van je vorige wasmiddel, maar het kan nodig zijn om een steroïde crème te gebruiken als je je erg ongemakkelijk voelt of het gevoel hebt dat het erger wordt.

Het is ook goed om te weten dat dit soort irritatie niet alleen voorkomt bij wasmiddel en maandverband of tampons. Als je onlangs een nieuw product in je leven hebt geïntroduceerd waarvan je denkt dat het je vulva aantast, of dat nu douchegel, wasmiddel of doekjes zijn, dump het verdachte product dan en kijk of je verlichting vindt. 

Als je hebt geprobeerd producten te verwijderen waarvan je denkt dat ze de oorzaak zijn van je irritatie, maar nog steeds last hebt van een gezwollen vagina of vulva, is het tijd om met je arts te praten, vooral als je het gevoel hebt dat je symptomen erger worden of niet na een dag verdwijnen.

3. Een gistinfectie

Dit is technisch gezien een andere vorm van vaginitis, maar gistinfecties komen zo vaak voor dat ze de nummer drie plek op deze lijst verdienen. Een schimmelinfectie ontstaat wanneer een schimmel die van nature in de vagina leeft, meestal een soort die bekend staat als Candida albicans, begint te overwoekeren. 

Het is volkomen normaal (en cruciaal) om gist in je vagina te hebben; het helpt de essentiële balans van ondersteunende micro-organismen in stand te houden. Maar als iets ervoor zorgt dat deze gist zich ongecontroleerd kan vermenigvuldigen, zoals het nemen van antibiotica, wat de activiteit van gezonde bacteriën die de gistproductie remmen kan belemmeren, kun je een infectie krijgen.

Je loopt ook meer risico als je zwanger bent, ongecontroleerde diabetes hebt of orale anticonceptiemiddelen gebruikt die je oestrogeenniveaus verhogen.

Zie gist als een jungleplant die goed gedijt in een vochtige, warme omgeving, dus het is over het algemeen een goed idee om te voorkomen dat je in vochtige kleding rondhangt, zoals een badpak of trainingslegging.

Naast een gezwollen vagina zijn andere mogelijke symptomen waar je op moet letten intense (echt intense) jeuk, ontstekingen en vaginale afscheiding die witachtig en kurkachtig is.

Als je nog nooit symptomen als deze hebt ervaren (of als ze nooit officieel zijn gediagnosticeerd als een schimmelinfectie), ga dan voor de zekerheid naar je huisarts. Veel gezondheidsproblemen kunnen zich voordoen als een schimmelinfectie, dus het is een goed idee om zeker te weten waar je mee te maken hebt om er zeker van te zijn dat je het goed behandelt. Schimmelwerende medicijnen zijn het meest geschikt om een schimmelinfectie te behandelen en ze zijn er in orale en lokale vorm.

4. Bacteriële vaginose

Dit is een andere oorzaak van vaginitis. Bacteriële vaginose wordt veroorzaakt door een verschuiving in de gebruikelijke bacteriële flora in je vagina. In wezen overweldigen de slechte bacteriën in je vagina de goede bacteriën, wat kan leiden tot ontsteking en mogelijke zwelling.

Soms veroorzaakt bacteriële vaginose helemaal geen symptomen, maar als dat wel het geval is, kan je last hebben van een dunne, grijze, witte of groene vaginale afscheiding, een typische “visachtige” vaginale geur, jeuk en een branderig gevoel bij het plassen.

Een lokale of orale antibioticakuur kan helpen om de vaginale flora weer in harmonie te brengen. Als de infectie hardnekkig is, kan het nodig zijn om meerdere kuren te volgen.

Als je last hebt van een van deze symptomen, vooral de visgeur, zonder een andere duidelijke oorzaak, ga dan naar je huisarts. Hij of zij kan je antibiotica geven als je inderdaad bacteriële vaginose hebt, wat hij of zij kan bevestigen met een kweektest.

5. Ruige seks

Als je opgewonden bent, bereid je vagina zich voor op actie. Een verhoogde bloedstroom zorgt ervoor dat je vagina opzwelt als onderdeel van je seksuele responscyclus, maar als het gevoel dat je daar beneden een beetje opgezwollen bent, aanhoudt lang nadat je klaar bent, kan ruige seks de oorzaak zijn.

De reden waarom is niet al te ingewikkeld. Je krijgt over het algemeen last van blauwe plekken of zwellingen als een stomp voorwerp de kleine bloedvaatjes onder je huid platdrukt, en je vagina is daarop geen uitzondering. Dus als je op een agressieve manier stoot en schuurt, kan dat een tijdje zijn sporen nalaten.

Je hoeft natuurlijk niet te stoppen met ruige seks als je daar zin in hebt en je je er goed bij voelt, maar je kan wel stappen ondernemen om de zwelling achteraf te verminderen – vooral als de seks pijnlijk was (op een manier die je niet had verwacht of gewild). Seks mag nooit pijn doen, tenzij je dat zelf wilt en je duidelijk toestemming hebt gegeven.

Eén ding dat kan helpen, is genieten van voldoende voorspel om voldoende opgewarmd te raken. Zorg er ook voor dat je genoeg glijmiddel gebruikt. Als je na de seks nog steeds een pijnlijk en gezwollen gevoel hebt, kun je proberen een ijsblokje in een washandje of een ijspack over je ondergoed te leggen om je vagina wat verlichting te geven.

Als je veel pijn hebt na het vrijen en de bovengenoemde methoden hebt geprobeerd om de pijn te verzachten, kan een gesprek met je arts je helpen om er zeker van te zijn dat je niet te maken hebt met iets als een intense vaginale scheur of een gezondheidstoestand die pijnlijke seks kan veroorzaken.

6. Trichomoniasis

Trichomoniasis is de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening (soa). Echter hebben veel mensen nog nooit van trichomoniasis gehoord. Het wordt veroorzaakt door een parasiet genaamd Trichomonas vaginalis, een soort eencellig organisme (of protozoön).

Net als veel andere soa's blijft trichomoniasis soms volledig onder de radar en veroorzaakt het geen ongemak. Als je echter wel symptomen van trichomoniasis vertoont, kan je last hebben van een gezwollen vagina, witte, grijze, gele of groene vaginale afscheiding met een visachtige geur, een branderig gevoel en jeuk, of pijn tijdens het vrijen of plassen.

Als je deze symptomen überhaupt ervaart, is dat een duidelijk teken dat je naar je huisarts moet. De behandeling voor trichomoniasis bestaat uit antibiotica, die meestal in één dosis via de mond moet worden ingenomen.

7. Herpes genitalis

Herpes genitalis is een seksueel overdraagbare aandoening (soa) die wordt veroorzaakt door twee soorten virussen – herpes simplex virus type 1 (HSV-1) en herpes simplex virus type 2 (HSV-2). Herpes genitalis komt over het algemeen veel voor.

Herpes symptomen kunnen echter variëren van persoon tot persoon. Het is mogelijk om genitale herpes te hebben en geen of zeer milde symptomen te hebben. Je kan last hebben van kleine blaasjes met een rode onderkant in de buurt van je vagina. Andere symptomen zijn onder andere blaren op of rond je rectum, koorts, lichaamspijn en gezwollen klieren.

Als je symptomen van herpes hebt, wil je zo snel mogelijk naar je huisarts. Je kunt alleen de juiste behandeling krijgen – en de verlichting die je nodig hebt – als je je laat testen om de diagnose te bevestigen.

Herpes kan niet worden genezen, maar het kan wel worden behandeld met antivirale medicijnen zoals valacyclovir. Er wordt ook aanbevolen om seks te vermijden als je een actieve herpesuitbraak hebt om te voorkomen dat je het virus op anderen overdraagt.

8. Vaak fietsen

Je vagina is voorzien van een rijke bloedtoevoer, dus na het fietsen kan je last krijgen van wrijving en zwelling. De symptomen staan in feite bekend als zadelzweren omdat soortgelijke zwellingen ook voorkomen na het paardrijden. Als je na het fietsen langere tijd in je trainingskleding rondhangt, kan dat ook je risico op schimmelinfecties verhogen.

Als je onlangs bent begonnen met fietsen, kan je lichaam zich aan de druk aanpassen naarmate het meer gewend raakt aan de fiets, ongeacht of je nu binnen of buiten traint. 

Om wrijving, druk en zwelling te verminderen, kun je overwegen om een draagbaar gewatteerd fietsstoeltje te kopen waar je op kunt gaan zitten voor maximaal comfort. Als je dit in het verleden hebt ervaren na een fietsles in een sportschool of trainingsstudio, kan een deel van de druk en pijn te wijten zijn aan een onjuiste plaatsing van je zadel of andere fietsgerelateerde instellingen. 

Als je deze kleine veranderingen hebt geprobeerd en geen resultaat ziet, of als je wel verbetering ziet maar nog steeds een gezwollen vagina hebt, is het tijd om naar je huisarts te gaan voor advies.

9. Een zwangerschap

Het is heel normaal dat je vulva opzwelt als je zwanger bent. Als je baarmoeder groeit, stroomt er meer bloed naar je bekkengebied. Hoe verder je zwanger bent, hoe meer je je daar beneden vol of gezwollen kan voelen. Je kunt zelfs spataderen op je vagina krijgen door de verhoogde bloedstroom naar het onderste deel van je lichaam en de verminderde bloedstroom naar je hart.

Focus je daarom op een betere bloedsomloop in het algemeen om de zwelling tijdens je zwangerschap te verlichten. Door de hele dag te gaan liggen of je voeten vaak omhoog te houden, worden je bloedvaten beter afgevoerd. Compressiekleding zoals sokken of kousen kunnen ook helpen en er zijn zelfs compressieondergoedsets op de markt die speciaal zijn gemaakt om te helpen bij een gezwollen vagina.

Vergeet ook niet dat de hormonale verschuivingen in oestrogeen tijdens je zwangerschap je vatbaarder kunnen maken voor schimmelinfecties, dus het is cruciaal om ook op die symptomen te letten.

Als je zwanger bent en last hebt van de bovenstaande symptomen van een schimmelinfectie, ga dan naar je huisarts. Je moet ook contact met hem of haar opnemen als je niet genoeg verlichting krijgt door het dragen van compressiekousen en het hoog houden van je voeten. Een zwangerschap kan zeker ongemakkelijk zijn, maar een empathische gynaecoloog zou je moeten helpen om al deze ongemakken zo veel mogelijk te beperken.

10. Een cyste of abces

De klieren van Bartholin, die zich aan weerszijden van je vaginale opening bevinden, pompen vocht naar buiten om je vagina mooi en gehydrateerd te houden. Helaas kunnen deze klieren ook verstopt raken, waardoor er een cyste (eigenlijk een met vloeistof gevulde bult) of een abces (wanneer die cyste geïnfecteerd en ontstoken raakt) kan ontstaan. Je kunt ook een gevoelige, pijnlijke knobbel bij je vaginale opening zien (meestal aan één kant), ongemak bij het lopen of zitten hebben, pijn tijdens het vrijen of koorts hebben.

Als je alleen te maken hebt met een cyste, heb je misschien geen behandeling nodig omdat het binnen een paar dagen gewoon weg kan gaan. Zelfs een abces kan vanzelf scheuren en leeglopen. Om het te versnellen, kan je proberen een warm zitbad te nemen. Als je dit drie of vier dagen lang meerdere keren per dag doet, kan het helpen om een kleiner abces te laten scheuren en uit te lekken. Soms is dat echter niet genoeg.

Als je er erg veel last van hebt, ga dan naar je huisarts om te bespreken of je antibiotica nodig hebt of om te laten nakijken of het abces moet worden gedraineerd.