Sociale roofdieren leven in samenlevingen over de hele wereld. En ze komen in verschillende vormen, gaande van narcisten tot sociopaten en zelfs psychopaten.

Stuk voor stuk weten ze allemaal hoe ze zich moeten vermommen en oh zo stiekem moeten zijn. 

In deze blogpost leer je alles over sociopatie, inclusief hoe je zelf een sociopaat kan herkennen.

Maar allereerst, wat is een sociopaat precies?

De term sociopaat verwijst naar iemand met een antisociale persoonlijkheidsstoornis. Een antisociale persoonlijkheidsstoornis is een geestelijke gezondheids aandoening die in dezelfde lijn ligt als een narcistische persoonlijkheidsstoornis en een borderline persoonlijkheidsstoornis. 

Mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis negeren consequent de concepten van goed en kwaad en de gevoelens van andere mensen en staan erom bekend hardvochtig, impulsief of zelfs gewelddadig te zijn. Het ergste van alles is misschien wel dat ze geen berouw tonen voor hun gedrag.

Gelukkig is slechts 1 tot 4% van de bevolking een sociopaat. Om gediagnosticeerd te worden, moet iemand voldoen aan specifieke criteria op basis van sociale en medische achtergrond en familiegeschiedenis.

En wat is het verschil tussen een sociopaat en psychopaat?

De termen ‘sociopaat' en ‘psychopaat' dateren nog van voor het moderne tijdperk van de psychiatrie. Tegenwoordig verwijzen deze termen eigenlijk allebei naar een antisociale persoonlijkheidsstoornis. In een klinische omgeving is er eigenlijk geen verschil tussen sociopathie en psychopathie. 

Sommige psychologen en onderzoekers maken daarentegen wel een belangrijk onderscheid tussen sociopathie en psychopathie. Volgens hun interpretaties wordt psychopathie soms gezien als gedrag dat meer gepland is. Het gedrag hoeft niet per se gewelddadig te zijn, maar het is meestal wel voorbedacht. Sociopaten hebben weinig empathie en hebben de gewoonte om hun daden te rationaliseren. Echter kennen ze wel het verschil tussen goed en fout. Dat is iets dat bij psychopaten ontbreekt.

10 Kenmerken van een sociopaat

1. Een sociopaat is erg charismatisch

Het hebben van goede sociale vaardigheden is op zich geen teken van sociopathie. Er moeten andere dingen in overweging worden genomen. Echter zijn sociopaten vaak wel erg manipulatief door mensen te vertellen wat ze willen horen.

Terwijl sommige sociopaten impulsief en roekeloos zijn, zijn anderen in staat om “bevrediging uit te stellen” en kunnen ze overkomen als vriendelijke, begripvolle figuren. Ze zijn vooral erg gevaarlijk als ze voorzichtig en geconcentreerd zijn.

2. Een sociopaat  liegt pathologisch

Veel sociopaten zijn pathologische leugenaars en narcisten. Ze gaan vaak tot het uiterste om iemand te charmeren, te slim af te zijn of te manipuleren. Vaak zijn ze ook erg arrogant, hebben ze een gevoel van superioriteit en dat allemaal met als doel anderen te misleiden of te manipuleren.

3. Een sociopaat  is niet empathisch

Empathie stelt mensen in staat om de regels te volgen, aardig te zijn voor anderen en hechte relaties aan te gaan. Maar bij een sociopaat stelt zijn gebrek aan empathie hem in staat om anderen kwaad te doen (door ze te bedriegen, er tegen te liegen en zelfs van te stelen) zonder zich zorgen te maken over de gevolgen.

In tegenstelling tot psychopaten die anderen opzettelijk schade berokkenen, zijn sociopaten zich mogelijk niet bewust van de schade die ze veroorzaken. Het vermogen van een sociopaat om te relativeren en zich in de positie van een ander te verplaatsen is namelijk erg beperkt.

4. Een sociopaat  is machtsbelust

Zowel sociopaten als psychopaten kan je vaak terugvinden aan het hoofd van bedrijven, regeringen en in posities met veel macht. En dat is misschien geen toeval. Sociopaten hebben de neiging om machtsbelust te zijn en kunnen veel tijd en moeite steken in het verwerven van posities waarin ze anderen kunnen controleren, domineren en onderdrukken. Als ze eenmaal macht hebben, misbruiken ze die vaak op een onverantwoordelijke, destructieve en schadelijke manier.

5. Een sociopaat  wordt snel boos

In tegenstelling tot andere mensen die een breed scala aan emoties ervaren, zoals geluk, verdriet, angst, schuld en woede, kan een sociopaat er maar een paar hebben. 

Woede en agressie zijn de makkelijkst bereikbare emoties voor een sociopaat. Sociopaten kunnen ook vijandigheid of zelfs geweld vertonen. Ze ervaren vaak prikkelbaarheid en vertonen agressie of nemen hun toevlucht tot intimiderend of pestgedrag wanneer iemand door hun façade heen kijkt. Ze kunnen ook snel boos worden als er te veel eisen aan hen worden gesteld in een relatie.

6. Een sociopaat  is impulsief

Een sociopaat heeft een groot onvermogen om te plannen. Dit is een ander kenmerk dat sociopaten van psychopaten onderscheidt. Terwijl een sociopaat haastig kan zijn, handelen psychopaten vaak met voorbedachte rade.

Sociopaten kunnen overhaaste beslissingen nemen waarbij ze geen rekening houden met de gevolgen. Daardoor worden ze vaak ontslagen, hebben ze geen financiële stabiliteit en kunnen ze zelfs het criminele pad op gaan.

7. Een sociopaat is manipulatief

Manipulatie is een klassiek kenmerk van sociopathie. Dit kan bestaan uit een patroon van liegen, mensen overhalen of dwingen om dingen voor hen te doen. Sociopaten gebruiken hun charme en overtuigingskracht en zelfs emotionele chantage om de acties en keuzes van anderen te controleren, en dat vaak in hun eigen belang.

Bijna iedereen vertelt wel eens een leugentje om bestwil, maar sociopaten zijn professionals in het verdraaien van de waarheid, vooral als ze er zelf beter van worden.

8. Een sociopaat heeft geen schuldgevoel

Hoewel ze misschien begrijpen dat ze iets verkeerd hebben gedaan, kunnen ze wel spijt tonen omdat hun acties een negatief effect op hen hadden of omdat ze betrapt werden. Echter hebben veel sociopaten geen spijt van hun daden. Ze zullen proberen hun daden goed te praten, zelfs als dit andere mensen grote schade berokkent.

Sociopaten hebben weinig tot geen berouw voor hun daden – ongeacht hoe schadelijk die daden voor anderen kunnen zijn. Naast het feit dat een sociopaat geen wroeging heeft of onverschillig is over hoe hij of zij iemand heeft mishandeld, zal een sociopaat zijn gedrag rationaliseren. Ze zullen proberen hun daden goed te praten, zelfs als dit andere mensen grote schade berokkent.

9. Een sociopaat kent geen grenzen

Dit kan ertoe leiden dat ze de wet overtreden, bedriegen, liegen of verbaal en/of fysiek agressief worden tegen anderen. Hun bedrieglijke en impulsieve neigingen kunnen hier ook een rol in spelen.

Een ander belangrijk teken van sociopathisch gedrag is een algemeen gebrek aan respect voor anderen, inclusief hun lichaam, gevoelens, persoonlijke grenzen en bezittingen. Ze zijn ook agressief, bedrieglijk en niet bereid om verantwoordelijkheid te nemen voor eventuele fouten, dus misbruik of slechte relaties komen vaak voor.

10. Een sociopaat heeft weinig echte vrienden

Omdat een van de kenmerken van sociopathie het onvermogen is om zich in te leven in de gevoelens en behoeften van anderen, is het heel moeilijk voor een sociopaat om een hechte relatie te onderhouden. Ze kunnen een paar hechte relaties hebben (vaak met familieleden of een partner), maar zijn over het algemeen niet in staat om gezonde, duurzame relaties aan te gaan. 

Daarom hebben veel sociopaten een lange lijst van “vijanden” waaronder exen, oude vrienden, familieleden en andere mensen die ze volgens hen hebben verraden, onrecht hebben aangedaan of in de steek hebben gelaten.

Kan een sociopaat veranderen?

Waarschijnlijk niet. Experts waarschuwen dat er weinig tot geen behandelingsmogelijkheden zijn voor een antisociale persoonlijkheidsstoornis.

Omdat sociopaten niet erkennen dat ze een persoonlijkheidsstoornis hebben, zoeken ze misschien alleen behandeling voor andere gerelateerde symptomen, zoals angst en depressieve gevoelens, of voor problemen die voortkomen uit hun gedrag, zoals drugsgebruik of juridische hulp na criminele activiteiten.

Mensen met antisociale persoonlijkheidskenmerken gaan meestal alleen vrijwillig in behandeling als het hen voordeel oplevert.